توسعه منابع انسانی در توانمندسازي و افزايش دانش و مهارت ويژه دركاركنان نقش بسزائي دارد و باعث مي‌شود كه افراد در ارتقاي سطح كارائي و اثربخشي سازمان سهيم شده و قادر باشند تا خود را با فشارهاي متغير محيطي وفق دهند.
مدیریت منابع انسانی شامل فرآیند استخدام، انتخاب، القاء کارکنان، آموزش و انتقال مناسب آنها، ارزیابی عملکرد کارکنان، تصمیم گیری در مورد جبران خسارت و ارائه مزایا، ایجاد انگیزه در کارمندان، دادن پاداش و تشویق، استراتژی منابع انسانی، تضمین کردن امنیت و ایجاد شرایط مناسب روحی و روانی و جسمی همه و همه برای کارکنان جهت افزایش میزان بازدهی آنها می باشد. مدیریت منابع انسانی، وظایف مدیریتی مانند برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل را شامل می شود.
مدیریت منابع انسانی
مديريت منابع انساني عمدتاً بر طراحي، تدوين و اجراي سياستها و رويه‌هاي مؤثر بر كاركنان در همه سطوح تمركز دارد. از جمله اين سياستها و روشها مي‌توان به برنامه‌ريزي، جذب و استخدام، آموزش و توانمندسازی، نگهداشت باجبران خدمت و مزايا و بهبود روابط كاری، توسعه با مديريت عملكرد و ارتقای شغلی و جانشين پروری اشاره كرد(مك لين، 2001)
توسعه منابع انساني چيست؟
حوزه مطالعه و اقدام در مورد ايجاد و تقويت بلندمدت ظرفيت يادگيري سازمانها در سطوح افراد، گروهها و كل سازمان است. اين كار از طريق آموزش، توسعه كارراهه شغلي، توسعه ساختارسازمان و ساير روشها انجام مي‌شود.
توسعه منابع انساني نه تنها در توانمندسازي و افزايش دانش و مهارت ويژه در كاركنان نقش بسزائي دارد بلكه باعث مي‌شود كه افراد در ارتقاي سطح كارائي و اثربخشي سازمان سهيم شده و قادر باشند تا خود را با فشارهاي متغير محيطي وفق دهند.
يادگيري فردي و سازماني، طراحي و تدوين سيستماتيک و منظم شرکت به عنوان سازماني که به دنبال يادگيري است؛ فراهم آوردن فرصت‌هاي آموزشي براي کارکنان تا بتوانند قابليت‌ها و توانايي‌هاي خود را توسعه بدهند و براي ارتقاي شغلي آماده بشوند.
فرآیند مدیریت و توسعه منابع انسانی
مفهوم اثربخشي HRD
توسعه منابع انساني در عصر كنوني به لحاظ شرايط خاص زماني، يكي از وظايف اجتناب ناپذير سازمانها و مؤسسات محسوب مي‌شود. اين مهم اصولاً در غالب برنامه‌هاي مدون كوتاه مدت يا دراز مدت به اجرا در مي‌آيد.
مفهوم اثربخشي سازماني در قالب رويكردها يا روش هاي پنجگانه (شامل رويكردهاي نيل به اهداف، تأمين منابع، فرآيندهاي دروني، رضايت عوامل ذينفع و ارزش‌هاي رقابتي) مورد بحث و ارزشيابي قرار مي‌گيرد، بنابراين براي تبيين مفهوم “اثربخشي برنامه‌هاي HRD ” مي‌توان از اين رويكردها بهره جست.
تعيين اثربخشي توسعه منابع انساني در پي پاسخ به دو سؤال است:
- عملكرد واحد منابع انساني تا چه اندازه مطلوب است؟
- عملكرد واحد منابع انساني کجا بايد بهتر شود تا مسیر تحقق اهداف سازمانی هموارتر شود؟
نگرش سنتي به کارکنان
- سرمايه اي مثل ساير تجهيزات
- يکي از عوامل توليد
- منبعي براي بهره برداري
- عاملي براي پيشبرد اهداف سازمان
- منشاء هزينه و مقاومت
- از فاکتورهاي اصلي هزينه
- مصرف کننده دارايي ها
نگرش نوین به کارکنان
- ارزشمندترين سرمايه با بيشترين ارزش افزوده
- مهمترين عامل در بهبود عملكرد سازمان
- محملي براي يادگيري سازماني
- عاملي براي پيشبرد اهداف مديريت
- موتور تغيير و بهبود با تفکر نو
- از ذينفعان اصلي سازمان
- اساس دارايي هاي نامشهود
مفاهیم رایج در حوزه مدیریت منابع انسانی
رضايت شغلي عبارت است از حدي از احساسات و نگرشهاي مثبت كه افراد نسبت به شغل خود دارند. وقتي يك شخص مي گويد داراي رضايت شغلي بالايي است، اين بدان مفهوم است كه او واقعا شغلش را دوست دارد، احساس خوبي درباره كارش دارد و براي شغلش ارزش زيادي قائل است.
اغلب گفته مي شود كه “كارمند خوشحال يك كارمند كار است” و يك كارمند خوشحال بايستي با شغلش ارضا شود. اهميت رضايت شغلي از آنجا ناشي مي شود كه بيشتر افراد تقريبا نيمي ازساعات بيداري خود را در محيط كاري مي گذرانند.
عوامل مؤثر بر رضايت شغلي
- عوامل سازماني (حقوق و دستمزد – ترفیعات – خطمشی و …)
- عوامل محيطي (سبک رهبری – گروه کاری – شرایط محیطی و …)
- ماهيت كار (نوع – تکراری بودن – کلاس کار – سختی کار و …)
- عوامل فردي ( ویژگیهای شخصیتی و عادات و انتظارات و …)
درک جایگاه و ارتباط مدیریت منابع انسانی در مدلهای تعالی سازمانی
مدل تعالی عبارت است از يك چارچوب عارضه یابی كه از طرف اشخاص، گروهها، موسسات، كشورها، براي ارزیابی، مقايسه، انتخاب و ارتقاي عملكرد سازمانها و شركت‌ها طراحي و تعميق مي يابد.
تعریف کارکنان
سازمان های متعالی تمامی توان بالقوه کارکنان خود را در سطوح فردی، تیمی و سازمانی اداره کرده، توسعه بخشیده و از آن بهره می گیرند. آنها عدالت و برابری را ترویج کرده، کارکنان را در امور مشارکت داده و به آنان تفویض اختیار می کنند. این سازمان ها به گونه ای به کارکنان خود توجه کرده، ارتباط برقرار ساخته و آنها را مورد تشویق و تقدیر قرار می دهند که در آنها انگیزه و تعهد برای استفاده از مهارت و دانششان در جهت منافع سازمانی ایجاد شود.
کارکنان درمدل EFQM
سازمان های متعالی کارکنانشان را ارج می نهند و فرهنگی را ایجاد می کنند که تحقق اهداف فردی و سازمانی همراه با منافع متقابل را ممکن سازد. آنها به نحوی کارکنان را مورد تقدیر و تشویق قرار می دهند که در کارکنان انگیزه و تعهد ایجاد کرده و آنها را قادر می سازد تا از مهارتها و دانش خود در راستای منافع سازمان استفاده کنند.
- برنامه های کارکنان از استراتژی سازمان پشتیبانی می کند.
- دانش و قابلیت های کارکنان توسعه می یابد.
- کارکنان همسو شده، مشارکت داده شده و توانمند می شوند.
- کارکنان در سراسر سازمان به طور اثر بخش گفتگو می کنند.
- کارکنان مورد تقدیر، تشویق و حمایت قرار می گیرند.
رویکردهای اصلي مديريت منابع انساني
- تجزيه و تحليل شغلی
- برنامه‌ريزي منابع انساني
- گزينش و استخدام
- آموزش و توسعه كاركنان
- توسعه مسیر شغلي
- انگيزش كاركنان
- نظرسنجی و بازخورد
- ارزیابی عملکرد
- ارتقا و جانشین پروری
- انگیزش و پاداش
- خدمات خرسندساز
- مديريت ارتباطات
- سلامتي و بهداشت و ایمنی
- تقویت فرهنگ سازمانی
- فرصتهای برابر
- توسعه مشارکت و تیمسازی
- توانمندسازی
- مدیریت دانش
توسعه و آموزش منابع انسانی
- آموزش : فرآيندي است که به وسيله آن نيازسنجي، تعيين اهداف و روشها، برنامه‌ريزي اجرايي و ارزيابي دوره‌ها مشخص مي‌شود تا فرد، دانش، تخصص، مهارت و ديدگاه لازم را کسب کرده و مي‌آموزد که چه انتظاري از او مي‌رود تا به عضوي موفق، کارا و مؤثر براي سازمان تبديل گردد.
تعيين هدفهاي آموزشي : پس ازتجزيه و تحليل نيازها، بايد هدفهاي آموزشي را كه واقعي و قابل سنجش باشند تعيين كرد. در هدفهاي آموزش، براي يادگيرنده مشخص مي‌سازند كه پس از پايان يافتن دوره آموزش بايد بتواند چه كارهايي را انجام دهد.
فرآیند آموزش و توسعه
مزایای آموزش
- بهبود کمی و کیفی محصولات و خدمات
- جلوگیری از بروز حوادث حین کار
- ایجاد ثبات در سازمان و رعایت انعطاف در موارد ضروری
- کاهش در نظارت
- تقويت روحيه کارکنان و ايجاد غرور
اهداف عمده توسعه منابع انسانی
- حداكثر كردن اثر بخشي يادگيرندگان (كاركنان) در شغل؛
- تسهيل در تغيير پذيري فردي و آمادگي براي ماموريت هاي احتمالي آينده؛
- افزايش تعهد كاركنان (يادگيرندگان ) در سازمان با فراهم كردن فرصت هاي يادگيري شبيه سازي شده براي رشد و تغيير انساني؛
عملیاتی که میتوان منابع انسانی را مدیریت کرد و توسعه داد شامل موارد زیر می باشد :
- خدمات فرهنگ سازی
- طراحی ساختار سازمانی
- آموزش و بهسازی منابع انسانی
- طراحی کارآمد و موثر شغلی
- سیستم کارراهه و جانشین پروری
- تحقیق و پژوهش در حوزه رفتار سازمانی
- نگهداشت و جبران خدمات منابع انسانی
- پیاده‌سازی مدلهای تعالی منابع انسانی
- طراحی و اجرای سیستم ارزیابی و مدیریت عملکرد
- طرح ریزی سیستم مدیریت استراتژیک منابع انسانی
- تجزیه و تحلیل شغل بر اساس الگوهایی نظیر O*NET
- طراحی سیستم پیشنهادات و ایجاد تیم‌های حل مساله
- کارمندیابی، جذب، گزینش و استخدام مناسب ترین کارمند
- طراحی سیستم سلامت سازمانی، ایمنی و شرایط محیط کار
- طراحی سیستم انگیزش و نحوه تعامل و همکاری موثر کارکنان
نویسنده : مرضیه حسینی مشاور سیستم های مدیریتی سری ISO، مدیریت منابع انسانی و استراتژیک