استاندارد ۹۰۰۱ و تفاوت اساسی ISO9001:2008 با ISO9001:2015
استاندارد ایزو ۹۰۰۱ را استاندارد سیستم مدیریت کیفیت می نامند، استاندارد ۹۰۰۱ به دنبال ایجاد سیستمی در سازمان می باشد که کیفیت را در سراسر سازمان مدیریت کند. همان طور که میدانید مدیریت فرآیند به کار گیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی، سازماندهی منابع و امکانات، هدایت و کنترل و نظارت است که برای دستیابی به اهداف سازمان و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول صورت می گیرد؛ که در ISO 9001 قرار است این اقدامات با رویکرد مدیریت کیفیت انجام شود.
پیشینه استاندارد ISO 9001
نسخه اولیه استاندارد ISO 9001 در سال ۱۹۷۴ با توجه به استاندارد BS 5750 تدوین گردید سپس ایزو ۹۰۰۱ در سال های ۱۹۷۴ و ۱۹۹۴ مورد تجدید نظر واقع شد. کمیته فنی ۱۷۶ سازمان جهانی ایزو با نام ISO TC 176 در سال ۱۹۹۴ برای سیستم مدیریت کیفیت استانداردی تدوین کرده و توزیع نموده است.
در سال ۲۰۰۰ کمیته فنی اقدام به بازنگری استاندارد ISO 9001 نمود و نسخه بازنگری شده آن را با نام ISO 9001:2000 تدوین و منتشر کرد. پس از آن در تاریخ نوامبر ۲۰۰۸ تغییراتی نه چندان زیاد در نسخه قبلی ایجاد شد و نسخه جدیدی از استاندارد ISO 9001 انتشار یافت، این ویرایش تغییرات زیادی را در بر نداشت تا اینکه در سپتامبر سال ۲۰۱۵ که ویرایش پنجم می باشد با تغییراتی قابل توجه توزیع و منتشر شد.
برخی از مزایای استقرار و پیاده سازی صحیح ISO 9001 برای سازمان ها:
- تعیین ساختار سازمانی و سلسله مراتب تصمیم گیری
- تعیین مسئولیت و اختیارات کارکنان
- شفاف شدن کانال ارتباط با مشتریان
- ارزیابی تأمین کنندگان
- مکتوب شدن روشهای انجام فرآیندها و دستورالعملهای کاری
- برنامه ریزی خرید و تولید به موقع
- برنامه ریزی تأمین سایر منابع اعم از منابع انسانی و آموزش آنان و …
- برنامه ریزی کنترل کیفی
- افزایش بهره وری
- کاهش هزینه ها
- شناسایی فرآیندها، بهینه نمودن فرآیندها و پایش فرآیندها
- تعریف استراتژی های سازمان
- شناسایی ریسک های موجود در سازمان
- کاهش ریسک های سازمان
- افزایش کیفیت
- امکان ارزیابی عملکرد و میزان انگیزش کارکنان
- تحلیل گزارشات و ارسال برای مدیریت
- تدوین سند استراتژیک
- بررسی میزان رضایت ذی نفعان
استاندارد ISO9001:2015 نگرش تخصصی تری نسبت به استانداردهای گذشته دارد و سعی شده این استاندارد با علم روز و پیشرفت‌ها و تغییرات سریع محیط کسب و کار و همچنین علم مدیریت در قرن ۲۱ هماهنگ شود.
در این مقاله به بررسی تغییرات اساسی استاندارد ISO9001 ویرایش سال ۲۰۱۵ می پردازیم.
حتما بخوانید : مفهوم استاندارد سیستم مدیریت کیفیت ISO9001:2015 چیست؟
تغییرات اساسی استاندارد ISO9001:2015 به اختصار :
- تغییر ساختار از ۸ بند به ۱۰ بند
- اصول مدیریت کیفیت
- تفکر مبتنی بر ریسک
- بهبود درک نگرش فرآیندی
- تغییرات در مستند سازی اطلاعات
- اضافه نمودن بافت سازمان
- اضافه نمودن الزاماتی در خصوص رهبری
- حذف نماینده مدیریت
- تمرکز بیشتر بر دستیابی به نتایج مورد انتظار به منظور افزایش رضایت مشتری
- تمرکز بر دانش سازمانی
۱٫ تغییر ساختار از ۸ بند به ۱۰ بند :
ساختار استاندارد ISO 9001:2015 به ۱۰ قسمت به شرح ذیل تغییر کرده است :
- دامنه کاربرد
- مراجع
- واژگان و تعاریف
- بافت سازمان
- رهبری
- طرح ریزی
- پشتیبانی
- عملیات
- ارزیابی عملکرد
- بهبود
۲٫ اصول مدیریت کیفیت :
اصول مدیریت کیفیت از هشت اصل به هفت اصل کلیدی سیستم مدیریت کیفیت تغییر یافته است که به شرح ذیل می باشد :
- تمرکز بر مشتری
- رهبری
- مشارکت کارکنان
- رویکرد فرآیندی
- بهبود
- تصمیم گیری مبتنی بر شواهد
- مدیریت ارتباطات
حتما بخوانید : مفهوم سیستم مدیریت کیفیت چیست؟
۳٫ تفکر مبتنی بر ریسک (مدیریت ریسک)
از مهم ترین تغییرات این استاندارد ارزیابی ریسک و مدیریت ریسک است. این استاندارد مدیریت استراتژیک را هم در نظر می گیرد. شناسایی و ارزیابی ریسک در سطح مدیریت برای تصمیمات استراتژیک سازمان بسیار قابل کاربرد هست. در واقع در این استاندارد منظور از ارزیابی ریسک ها شناسایی ریسکها و فرصت ها است که با در نظر گیری هم ریسک ها و هم فرصت ها بنیانی را برای افزایش اثر بخشی سیستم مدیریت کیفیت، حصول نتایج بهبود یافته و پیشگیری از آثار منفی، استقرار می دهد.
حتما بخوانید : مفهوم مدیریت ریسک ISO31000 چیست؟
۴٫ بهبود درک نگرش فرآیندی
درک و مدیریت فرآیندهای سازمان مانند یک سیستم عمل می کند، این سیستم اثر بخشی و کارایی سازمان را برای دستیابی به اهداف مورد نظر بالا می برد. این رویکرد توانمندی سازمان را در کنترل روابط درونی و وابستگی میان فرآیندهای سازمان را افزایش می دهد و عملکرد کلی سازمان را ارتقا می دهد. رویکرد فرآیندی باعث درک فرآیندها برحسب ارزش افزوده و در نهایت منجر به بهبود فرآیندها بر پایه ارزیابی داده ها و اطلاعات می شود.
۵٫ تغییرات در مستند سازی اطلاعات
اطلاعات در یک سازمان مانند خون در بدن است. استاندارد ISO9001:2015 تأکید کمتری بر روی مستندسازی روشهای اجرایی و دستورالعمل‌ها نسبت به ISO9001:2008 دارد و در این خصوص الزامات اجباری وجود ندارد و نظامنامه کیفیت حذف شده است در مقابل بر مستند کردن و ثبت کردن اطلاعات قابل استفاده، حیاتی و کلیدی تأکید دارد.
در این استاندارد ارزش مستند سازی و استفاده مناسب از سوابق و دانش سازمانی به شدت افزایش یافته است.
۶٫ اضافه نمودن بافت سازمانی
تأکید استاندارد در این بند به شناسایی موارد برون سازمانی و درون سازمانی برای جهت گیری های استراتژیک می باشد. همچنین بر ارائه خدمات مناسب به مشتری و دیگر ذی نفعان تأکید داشته و پاسخ‌گویی به نیازها و شرایط کسب و کار توسط سازمان در این استاندارد به طور مشخصی الزام شده است.
۷٫ اضافه نمودن الزاماتی در خصوص رهبری
مدیر ارشد در ISO 9001:2015 به رهبر سازمان تغییریافته و تأکید زیادی بر رهبری و همسو کردن اهداف داشته و دید استراتژیکی از آن ارائه می‌نماید. باور در قرن ۲۱ این است که دیگر سازمان‌ها با مدیریت صرف و کنترل نمی‌توانند روی پا بایستند و مدیر ارشد با رهبری درست باید باعث شود تا کارکنان از جان دل در خدمت سازمان باشند.
رهبری سازمان با مسئولیت پذیری، شناسایی ریسکها، استفاده از رویکرد فرآیندی و ایجاد اتحاد در اهداف، دستورالعمل ها و مشارکت کارکنان، سازمان را قادر به هماهنگ کردن برنامه های راهبردی (استراتژی ها)، سیاستها، فرآیندها و منابع برای دستیابی به اهداف سازمان می نماید.
۸٫ حذف نماینده مدیریت
بر اساس چهار ویرایش قبلی استاندارد ایزو ۹۰۰۱ مدیریت ارشد باید یکی از مدیران شرکت را به عنوان نماینده مدیریت منصوب می‌کرد. ولی در استاندارد ایزو ۹۰۰۱ سال ۲۰۱۵ هرچند از مدیر می‌خواهد مسئولیت نظارت بر سیستم مدیریت مشخص کند اما وی را مجبور نمی‌کند که شخصی را به عنوان نماینده مدیریت در امر کیفیت منصوب کند.
۹٫ تمرکز بیشتر بر دستیابی به نتایج مورد انتظار به منظور افزایش رضایت مشتری
در این استاندارد رهبری متعهد بر شناسایی نیازهای مشتریان و الزامات مشتری و برآوردن آنها و نیز از رهبری خواسته شده است که علاوه بر شناسایی ریسک ها و فرصتهایی که بتواند بر انطباق محصول و خدمات مشتری تاثیر گذار باشد به ارتقا رضایت مشتری تأکید دارد.
۱۰٫ تمرکز بر دانش سازمانی
یکی از تغییرات مهم این استاندارد تمرکز بر دانش سازمانی یا به نحوی پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان می باشد. در این استاندارد تأکید بر تعیین، ثبت، حفظ و در دسترس قرار گرفتن دانش سازمانی دارد.
دانش سازمانی، دانشی مختص سازمان است که بر اثر تجربیات در سازمان به دست می آید.
دانش سازمانی می تواند بر مبنای موارد ذیل باشد :
- منابع درون سازمانی ( مانند دانش به دست آمده از تجربیات، درسهای گرفته شده از شکست ها، پروژه های موفق یا نا موفق و….)
- منابع برون سازمانی ( مانند منابع دانشگاهی، کنفرانس ها و همایش ها، به دست آوردن اطلاعات از مشتریان و تامین کنندگان برون سازمانی و … )
نویسنده : مرضیه حسینی مشاور سیستم های مدیریتی سری ISO، مدیریت منابع انسانی و استراتژیک
کاوشگران بهبود کیفیت – مشاور مدیریت کسب و کار شما